Amerika Birleşik Devletleri'nde doğum yoluyla vatandaşlık hakkı, 14. Anayasa Değişikliği'nde (14th Amendment) açıkça belirtilmiş bir haktır. Bu anayasa maddesine göre, ABD sınırları içerisinde doğan herkes, ebeveynlerinin vatandaşlık veya göçmenlik statüsüne bakılmaksızın Amerikan vatandaşı olarak kabul edilir. Ancak, geçtiğimiz günlerde Başkan Donald Trump’ın imzaladığı bir başkanlık kararnamesi (executive order), bu yasada köklü bir değişikliğin sinyalini veriyor.

Yeni Kararname Neleri Değiştiriyor?

Trump’ın yayınladığı başkanlık kararnamesine göre, Amerika’da doğan bir bebeğin vatandaşlık alabilmesi için ebeveynlerinden en az birinin Green Card sahibi ya da Amerikan vatandaşı olması gerekecek. Bu düzenleme, mevcut sistemde yasal statüsü olmayan bireylerin yanı sıra turist vizesi, öğrenci vizesi (F-1), yatırımcı vizesi gibi yasal göçmen statüsüne sahip olan ebeveynlerin Amerika’da doğan çocuklarına vatandaşlık hakkı tanınmayacağı anlamına geliyor.

Ebeveynlerden sadece biri Green Card sahibi ya da ABD vatandaşı ise, çocuk Amerikan vatandaşı olabilecek. Bunun dışında kalan tüm durumlar için, Amerika’da doğmuş olmak artık vatandaşlık elde etmek için yeterli bir kriter olmayacak.

Yasal Tepkiler ve Anayasa Tartışması

Trump’ın bu kararnamesi, doğum yoluyla vatandaşlık hakkını kısıtlamayı amaçlayan ilk ciddi adımlardan biri. Ancak, bu düzenleme 14. Anayasa Değişikliği'ne açıkça aykırılık teşkil ettiği gerekçesiyle birçok eyalet ve sivil toplum kuruluşu tarafından mahkemeye taşındı. Şu an itibarıyla 22 eyaletin başsavcısı, bu kararnamenin anayasaya aykırılığını iddia ederek iptali için hukuki süreç başlattı.

Mahkemelerin karara varması durumunda olası senaryolar şu şekilde değerlendiriliyor:

• Kararname Erken Durdurulursa: Mahkemeler kararnamenin uygulamasını 19 Şubat gibi kritik bir tarihten önce durdurursa, her şey eski düzenine dönecek ve ABD'de doğan bebekler anne babasının statüsüne bakılmaksızın vatandaşlık hakkını elde etmeye devam edecek.

  
  

• Kararname Geç Durdurulursa: Eğer kararname 19 Şubat’tan sonra durdurulursa, bu tarihten sonraki sürede doğan çocukların vatandaşlık işlemleri askıda kalabilir. Ancak, anayasa hükmü değişmediği için bu çocukların ileride vatandaşlık talep etme hakları saklı kalabilir.

  
  

• Uzun Süreli Hukuki Süreç: Mahkemelerin karar vermesinin uzun sürmesi durumunda, Trump sonrası başkan seçilecek kişi kararnamenin iptalini sağlayabilir. Bu durumda, bu süreçte doğan çocuklar, Amerika’da doğduklarını kanıtlayarak vatandaşlık taleplerinde bulunabilir.

Bundan Sonra Ne Olacak?

Hukuki süreçler devam ederken, birçok uzman bu kararnamenin mahkemeler tarafından iptal edileceği ya da en azından uygulanmasının durdurulacağı görüşünde.

Bu süreçte, Amerika’da doğmuş bir bebeğin vatandaşlık belgesini hemen alması mümkün olmasa da anayasa değişmediği sürece bu hak ileride talep edilebilecek.

Sonuç

Amerika’da doğum yoluyla vatandaşlık hakkının geleceği, mahkemelerin bu düzenleme hakkında vereceği kararlara bağlı. Hukuki süreç sonuçlanana kadar, ebeveynlerin çocuklarının doğum kayıtlarını ve diğer belgelerini dikkatle saklaması büyük önem taşıyor.